Toen ik onderstaande cijfers ontdekte dacht ik 'dit kan niet kloppen, het is overdreven'. Maar het is helaas echt waar...
- In Nederland hebben 10 miljoen mensen ten minste één door de huisarts geregistreerde chronische aandoening
- 8,2 miljoen mensen hebben matig of ernstig overgewicht
- 2,6 miljoen mensen hebben obesitas
- 2,8 miljoen mensen hebben een te hoge bloeddruk
- 1,8 miljoen mensen hebben astma
- 1,7 miljoen mensen hebben hart- en vaatziekten
- 1,5 miljoen mensen hebben een te hoog cholesterol of triglyceriden in het bloed
- 1,1 miljoen mensen hebben diabetes type 2
- Ruim 1 miljoen mensen slikken antidepressiva
- 600.000 mensen hebben kanker
- En zo kan de lijst nog wel even doorgaan..
Naast al het persoonlijk leed en ongemak geven deze cijfers ook een enorme druk op onze gezondheidszorg. En dat terwijl we gezondheid, samen met liefde en familie, het áller belangrijkst vinden voor een goed leven. Hoe kan onze wens en werkelijkheid nu zo ver uit elkaar liggen? Voor dit antwoord moeten we een stukje terug in de tijd. En.. een stukje dieper in onszelf.
Oermens
De moderne mens bestaat zo'n 300.000 jaar. 97% van de tijd leefden we als jager-verzamelaars. We aten groenten, fruit, noten, zaden, paddestoelen, eieren, insecten, vis-, schaal- en schelpdieren en wild vlees. De oermens bewoog super veel, had veel acute stress (honger, dorst, kou, wonden, infecties, roofdieren, oorlog met een andere stam of een stel domme Neanderthalers), veel zon en geen chronische stress.
Pas 10.000 jaar geleden ontstond de landbouw en gingen we rijst, granen en zuivel eten. De laatste 100 jaar (slechts 0,03 % van onze tijd op aarde!) hebben de industriële- en digitale revolutie onze manier van eten, bewegen en ontspannen helemaal radicaal veranderd. Genetisch gezien zijn we alleen nauwelijks veranderd.
Ook al draag je Levi's en heb je fillers in je lippen, ook jij bent ontworpen om te overleven in een wereld die niet meer bestaat. een wereld vol schaarste.
Zo zijn er maar liefst vijf hormonen die je helpen (je hongerig maken) bij schaarste, en maar één die handig is bij overvloed: insuline. Dit was handig in de oertijd, toen was schaarste ons grootste probleem. Nu keert het zich tegen ons.
De alvleesklier van de gemiddelde Nederlander gaat inmiddels redelijk richting burn-out; hij draait overuren om de vele eetmomenten en koolhydraten te kunnen verwerken. Dit resulteert in metabool syndroom, laaggradige ontsteking, insuline resistentie, diabetes, hart- en vaatziekten, alzheimer, kanker en al die dingen die je niet wil, maar helaas ontzettend veel mensen op een zeker moment wel krijgen. Onze genen snappen geen bal van onze omgeving!
We zijn oermensen in een science-fiction omgeving.
Een mooi voorbeeld is leptine resistentie. Leptine is een hormoon en wordt gemaakt in je vetcellen. Het bepaalt voor een groot deel je eetgedrag. In de oertijd kon je alleen vetcellen maken als er genoeg energie over was. Leptine is dus voor je hersenen een 'bewijs' van voldoende energie. Bewijs geleverd? Je krijgt toestemming voor dure activiteiten zoals voortplanting en herstel. Lekker dansen met je stamgenoten en daarna samen de bosjes in? Prima, go for it! Niet genoeg energie (leptine)? Geen voortplanting, geen herstel en niet al te idioot gaan bewegen. Alleen doen wat nodig is zoals overleven. Zo werden vrouwen in de hongerwinter bijvoorbeeld niet meer ongesteld. Triest feit, prachtig systeem.
Wat gebeurd er nu bij overgewicht? Er worden zoveel vetcellen aangemaakt en daarmee zoveel leptine dat je hersenen ongevoelig worden voor dit hormoon. Dit noemen we leptine resistentie. Er gebeurd dan iets geks: Doordat de hersenen de leptine niet meer goed waarnemen denkt het brein dat er een energie tekórt is. Het stimuleert je lichaam te blijven zitten, energie te besparen en de vetreserves goed aan te vullen (op de bank liggen met Netflix + chips). Je snapt hem al, dit is een lastige vicieuze cirkel...
Dit klinkt redelijk kansloos en als je niet oppast ga je je een slachtoffer voelen van je eigen ontwerp. Het mooie is dat zoals je gevangen kunt zitten in deze negatieve spiraal, je door de juiste dingen op het juiste moment te doen je jezelf ook in een opwaartse en helpende spiraal kunt brengen. Hierover meer in een latere blog.
Ik wil namelijk eerst nog een andere belangrijke oorzaak benoemen waarom we massaal ongezond en te zwaar worden. Komt 'ie:
Emoties
Wij mensen vinden het gewoon heel lastig om écht te voelen.
Het leuke en mooie gaat allemaal nog wel maar als emoties pijnlijk of ongemakkelijk zijn verzinnen we (onbewust) allerlei manieren om ze niet te hoeven voelen. Vaak dragen deze manieren niet bij aan onze gezondheid. De één gaat teveel eten, de ander hard werken, gamen, blowen, kopen, scrollen, of drinkt iedere dag een fles wijn.
De beroemde arts Gabor Maté (gespecialiseerd in trauma en verslavingen) definieert een verslaving als élk gedrag dat iemand als plezierig ervaart en wat op korte termijn plezier of ontspanning geeft of pijnstillend werkt, maar op lange termijn negatieve consequenties heeft. Ondanks de bekende negatieve consequenties ben je niet in staat dit gedrag op te geven.
Mijn beide broers kampten met verslavingen. Gokken, cocaïne, mijn jongste broer is overleden aan een overdosis Oxycodon (medicijnverslaving). Deze verslavingen (manieren om niet te hoeven voelen) zijn heel erg duidelijk. Maar er zijn ook veel subtielere vormen die sociaal geaccepteerd en minder zichtbaar zijn. Elke dag een halve fles wijn drinken en emotie eten zijn enkele voorbeelden. Of nog subtieler, de hele dag 'aan staan' en scrollen op je mobiel. De grote vraag is; wat probeer je te onderdrukken? Welke emotie mag er niet zijn? Dit ontdekken is de sleutel naar heling en wérkelijk gezonder leven.
Om mensen te helpen met hun klachten kan het dus zinvol zijn om ook aandacht te hebben voor het emotionele lichaam. Te vaak blijven we hangen in welke voedingsmiddelen je wel en niet ‘mag’ eten. En hoe waardevol en onmisbaar deze kennis ook is, vaak levert het geen langdurig resultaat omdat we de oorzaak achter een ongezond eet-, leef- of slaappatroon niet voldoende in de ogen durven te kijken.
Dit is geen alternatieve mening maar een breed gedragen wetenschappelijk inzicht. Zo laat de Adverse Childhood Experiences (ACE) studie zien dat mensen die één of meer ACE's hebben ervaren voor hun 18e levensjaar (zoals bijvoorbeeld fysieke of emotionele verwaarlozing of mishandeling, misbruik, geweld, psychische problemen van een ouder, alcohol of drugsmisbruik, scheiding etc.) later in hun leven meer ziektes ontwikkelen. Hoe meer ACE's hoe meer kans op auto-immuunziektes, depressie, ADHD, obesitas enz. En ACE's zijn helaas geen uitzonderingen. Nederland loopt er vol mee.
Niet gezond, eigen schuld?
De laatste maanden hebben we vaak gehoord dat vooral mensen met een te hoog BMI en co-morbiditeit (het hebben van meer dan één chronische aandoening) op de IC belanden. Tussen de regels door klinkt soms nog net niet 'eigen schuld!' Ik vind dit echt te kort door de bocht. We willen namelijk allemaal gezond zijn. Iets meer compassie en support voor elkaar zou zo fijn zijn. Aan de andere kant heeft het weinig zin om je een slachtoffer van je steentijd genen of de dingen die je zijn overkomen te voelen en vervolgens zero verantwoordelijkheid te nemen.
Snappen hoe je lichaam werkt én een beetje liever (op de goede manier he, niet met roze koeken ;-) voor jezelf worden is denk ik een mooie eerste stap naar meer gezondheid en heling.
